Beeldenstorm

Voor geschiedenis hadden wij op school vroeger de kleine Ploetz. Dat was een calendarium met volgens de auteur belangrijke feiten uit de geschiedenis. Ik heb het boekje niet meer, maar het was een gortdroge opsomming van wanneer er iets plaats had gevonden. Het was natuurlijk een hoogst persoonlijke keuze van meneer Ploetz, maar het had de schijn van objectiviteit.

Een van de geschiedenisleraren op onze school was meneer van Voorst van Beest. Hij had zich tot het katholicisme bekeerd en mocht daarom op onze school lesgeven. Deze man had een boek geschreven over de Kruistochten. Die waren uiteraard een nobele zaak. Onze pelgrims naar het heilige Land moesten beschermd worden tegen de vuige muzelmannen. Ridders waren uiteraard ook vrijwel altijd nobel, want van adel. Later heb ik nog eens een boek over de Kruistochten gelezen. Het bleek een complot van adel en geestelijkheid te zijn om zoveel mogelijk land te veroveren en om moren en joden uit te roeien. Dat soort dingen schept verwarring. Ik neig ertoe om de tweede versie wat betrouwbaarder te vinden, maar dat zal wel komen door mijn hersenspoeling door de Linkse Kerk. De eerste versie zou ik graag willen geloven, maar dat komt natuurlijk door mijn hersenspoeling door de Roomse Kerk. We moeten ons hoeden voor teveel spoelingen. Doordat ik zelf geen historicus ben en te lui ben voor bronnenonderzoek, zou ik rust kunnen hebben in deze kwestie door te denken dat eerlijke ridders en eenvoudige landlieden zijn bedonderd door schurkachtige pausen en koningen. Als vuistregel heb ik dat mensen die met macht bekleed zijn boeven zijn, tot het tegendeel bewezen is.

Nu hebben mensen de neiging om monumenten te maken voor historische figuren en gebeurtenissen. Ten tijde van de oprichting wordt de persoon of gebeurtenis positief beoordeeld. Naderhand kan men daar zijn twijfels over hebben. Er komt dan een comité dat het betreffende monument willen afbreken of verbouwen. In Amsterdam heb je het van Heutszmonument. Van Heutsz was de pacificator van Atjeh, een beroepsmoordenaar dus. Maar toch is het een misverstand om zijn monument om te dopen. Zo’n monument schrijft geschiedenis. Het zegt: in de jaren dertig vonden wij Van Heutsz een voor Nederland belangrijk man. Hij bracht geheel Nederlandsch Indië tot een administratief geheel. (In feite is hij – o, ironie – ook de grondlegger van de Republiek Indonesië.) Het is een misverstand om de gekoloniseerde zwarte mensen van de Gouden Koets af te willen halen. We hebben geen koloniën meer, maar we hebben ze welzeker gehad. Als de Ploetz bewerkt moet worden tot een boekje met alleen voor de vigerende visie van nu aangename feiten, wordt hij zo dik als de Donald Duck. Of mogen we dat ook niet meer zeggen?